#грошы #асабісты бюджэт #страхаванне

Калі мы кажам "пенсія", у першую чаргу ўзнікае асацыяцыя з пенсіянерам - пажылым чалавекам, які пайшоў на заслужаны адпачынак і штомесяц атрымлівае пэўную грашовую выплату. Аднак насамрэч паняцце пенсій нашмат шырэйшае.

Пенсіі могуць атрымліваць і маладыя людзі, і нават дзеці пры пэўных умовах. Існуюць, напрыклад, пенсіі па страце карміцеля або па інваліднасці. Якія бываюць пенсіі, каму іх прызначаюць і на якіх умовах - разбіраемся ў гэтым матэрыяле.

Віды пенсій

У Беларусі адрозніваюць дзве вялікія групы пенсій:

  • Працоўныя пенсіі
  • Сацыяльныя пенсіі

Кожная з гэтых груп уключае ў сябе некалькі падвідаў, а самым галоўным фактарам пры назначэнні працоўнай або сацыяльнай пенсіі з'яўляецца наяўнасць страхавога і агульнага стажу або яго адсутнасць.

Страхавы і агульны стаж

Страхавым стажам называецца перыяд, на працягу якога чалавек рабіў абавязковыя страхавыя ўзносы ў ФСАН. Як правіла, у такія перыяды чалавек працаваў як наёмны работнік і атрымліваў заработную плату, з якой выплачваліся ўзносы, або працаваў як індывідуальны прадпрымальнік і атрымліваў даходы ад прадпрымальніцкай дзейнасці. Узносы ў ФСАН для наёмных работнікаў і ІП з'яўляюцца абавязковымі. Для некаторых іншых катэгорый грамадзян - добраахвотнымі. Напрыклад, самазанятыя не маюць абавязацельства рабіць такія ўзносы, аднак могуць рабіць іх добраахвотна і тым самым назапашваць страхавы стаж. У будучыні гэта дазволіць прэтэндаваць на больш высокую пенсію, але пра гэта ніжэй.

Акрамя страхавога стажу, існуе так званы працоўны ці агульны стаж. Гэта больш шырокае вызначэнне. У працоўны стаж уключаецца не толькі перыяд страхавога стажу, але дадаткова дэкрэтны водпуск, служба ў арміі, вучоба ў ВНУ або ССНУ. Гэта значыць да страхавога стажу (калі чалавек працаваў і плаціў узносы ў ФСАН) дадаюцца перыяды, калі чалавек не мог працаваць у сілу аб'ектыўных абставін.

У залежнасці ад наяўнасці і працягласці працоўнага і страхавога стажу грамадзяніну пры надыходзе пэўных умоў назначаецца працоўная або сацыяльная пенсія.

Працоўная пенсія

Працоўныя пенсіі ўключаюць у сябе розныя віды пенсій, якія належаць людзям з неабходным працоўным і (або) страхавым стажам.

Працоўная пенсія па ўзросце. Для грамадзян, якія дасягнулі пенсіённага ўзросту (зараз гэта 62,5 года для мужчын і 57,5 ​​гадоў для жанчын). Іх агульны працоўны стаж павінен быць не меншым за 25 і 20 гадоў адпаведна, а страхавы стаж не менш за 18 гадоў.

Важна, што пенсіённы ўзрост, а таксама мінімальны парог страхавога стажу ў Беларусі паступова павялічваюцца. Так, у 2022 годзе мужчыны змогуць выходзіць на пенсію ў 63 гады, жанчыны - у 58 гадоў, а мінімальны страхавы стаж для атрымання працоўнай пенсіі па ўзросце да 2025 года ўзрасце да 20 гадоў.

Такім чынам, каб атрымліваць працоўную пенсію па ўзросце, трэба выканаць тры ўмовы: патрабаванне да ўзросту, да працоўнага (агульнага) і да страхавога стажу. Калі ўсе тры ўмовы выконваюцца, грамадзянін штомесяц будзе атрымліваць пенсію, памер якой залежыць ад таго, колькі узносаў было выплачана ў ФСАН.

Некаторым катэгорыям грамадзян працоўная пенсія па ўзросце выплацяць і пры 10-гадовым страхавым стажы. Напрыклад, маці 4 і больш дзяцей, якія маюць агульны стаж не менш за 20 гадоў, або грамадзянам з агульным стажам 40 і 35 гадоў для мужчын і жанчын адпаведна.

Працоўная пенсія па інваліднасці выплачваецца грамадзянам, атрымаўшым інваліднасць 1, 2 ці 3 групы. Тут важны страхавы стаж, а патрабаванні да яго залежаць ад узросту чалавека, які прэтэндуе на атрыманне пенсіі па інваліднасці. Напрыклад, для маладога чалавека ва ўзросце 20-23 гады патрэбен страхавы стаж не менш за 1 год, для людзей ва ўзросце ад 31 да 36 - не менш за 5 гадоў. Пры выкананні патрабавання да страхавога стажу будзе назначана пенсія, памер якой залежыць ад групы інваліднасці. Інваліды 1 групы могуць разлічваць на 75% ад уласнага заробку, 2 групы - на 65%, 3 групы - на 40%.

Працоўная пенсія па страце карміцеля выдаецца грамадзянам пры страце карміцеля - чалавека, які быў абавязаны фінансава іх забяспечваць. Атрымальнік такой пенсіі павінен быць непрацаздольным. Часцей такая пенсія прызначаецца дзецям, якія страцілі аднаго або абодвух бацькоў. Тут важна, каб карміцель меў страхавы стаж. Тады падапечны зможа штомесяц атрымліваць 40 працэнтаў ад яго заработку. Калі дзіця страціла і маму, і тату - яму належыць 50% іх сукупнага заробку ў месяц.

Існуюць і некаторыя іншыя віды працоўных пенсій.

Сацыяльная пенсія

Сацыяльная пенсія прызначаецца грамадзянам, якія з'яўляюцца непрацаздольнымі і не могуць самі сябе забяспечваць, але пры гэтым не маюць неабходнага працоўнага і (або) страхавога стажу. Віды пенсій тут такія ж, як было апісана вышэй - пенсіі па ўзросце, па інваліднасці, па страце карміцеля і інш. А галоўная розніца заключаецца ў тым, што сацыяльныя пенсіі не залежаць ад заробку чалавека - яны прывязаны да бюджэту пражытачнага мінімуму і, як правіла, саступаюць па памеры працоўным пенсіям.

Так, напрыклад, калі мужчына дасягнуў 65-гадовага ўзросту (або жанчына - 60 гадовага), але пры гэтым неабходнага стажу не назапашана, будзе назначана сацыяльная пенсія ў памеры 50 працэнтаў ад найбольшай велічыні бюджэту пражытачнага мінімуму ў сярэднім на душу насельніцтва за два апошнія кварталы.

Інваліды 1 групы могуць атрымліваць 110 працэнтаў бюджэту пражытачнага мінімуму, інваліды з дзяцінства 2 групы - 95 працэнтаў.

У кастрычніку 2021 года бюджэт пражытачнага мінімуму ў Беларусі складае 283,46 руб.

Назапашвальнае пенсіённае страхаванне

Любы працаздольны чалавек пры жаданні можа заключыць дамову добраахвотнага назапашвальнага страхавання і забяспечыць сабе дадатковую фінансавую падтрымку на будучыню. У рамках такіх страхавых праграм страхавальнік павінен рэгулярна рабіць страхавыя ўзносы, якія будуць назапашвацца. А страхавым выпадкам можа выступаць выхад на пенсію, хвароба або смерць. Пры надыходзе страхавога выпадку назапашаную суму і дадатковыя выплаты атрымае сам страхавальнік або яго сям’я.

27 верасня 2021 года быў падпісаны Указ №367 "Аб добраахвотным страхаванні дадатковай пенсіі", які спросціць працэс пенсіённых накапленняў. У адпаведнасці з Указам, з 1 кастрычніка 2022 года работнікі змогуць штомесяц рабіць дадатковыя страхавыя ўзносы на назапашвальную пенсію ў памеры да 10% ад налічанай заработнай платы, а іх працадаўцы дабаўляць суразмерны ўзнос на назапашвальную пенсію ў межах 3% налічанай заработнай платы. Дзякуючы ўзносам ад працадаўцы, а таксама падатковым вылікам працэс назапашвання будзе ісці хутчэй. Падрабязна пра гэта мы расказвалі тут.